Grote transities vragen om veel daden

Dit artikel is verschenen in Binnenlands Bestuur op 8 december 2021.

Klimaat, duurzame energie, woningbouw, gezondheid, voeding, landbouw, digitalisering. Dat zijn de grote transities waar Nederland voor staat. Bij de klimaattop in Glasgow zijn mooie woorden gesproken en afspraken gemaakt. En het nieuwe regeerakkoord is in de maak, waarin veel van deze grote opgaven een plek krijgen.

Europese euro’s worden op regionaal niveau slagvaardig ingezet
Maar dat moet niet te lang op zich laten wachten. Wat we nodig hebben zijn daadkracht, organiserend vermogen en intensieve samenwerking van veel partners om alle innovaties die bijdragen aan de genoemde transities van de tekentafel naar de werkvloer te krijgen.

Die elementen vinden terug op regionaal niveau. Zeeland, Noord-Brabant en Limburg hebben niet stil gezeten tijdens de coronacrisis. Sterker nog, in relatieve stilte hebben we in Zuid-Nederland juist extra tijd, geld en energie gestoken in al deze transities. Wij zijn het alvast echt gaan doen. Daarbij hebben we dankbaar en voortvarend gebruik gemaakt van de Europese miljoenen uit het REACT-EU-programma. We laten zien dat wij als regio volle vaart maken met de grote transitie-opgaven. Daarbij hebben we tevens aandacht voor economisch zwaar getroffen sectoren, zoals cultuur, toerisme en het MKB. Door slimme koppelingen te leggen, zijn wij hier bezig om sterker, groener en slimmer uit de coronacrisis te komen.

De Zuid-Nederlandse aanpak
Als je wilt spreken over een Zuid-Nederlandse aanpak, dan kun je zeggen dat we hoogwaardige kennis, bestuurlijke ambitie en praktisch ondernemerschap bij elkaar brengen. Dat zie je terug in maar liefst vijftig concrete en aansprekende projecten die we in zeer korte tijd onder de vlag van REACT-EU opstarten, met ruim 50 miljoen euro financiële steun. Een goed voorbeeld van de manier waarop Europa en de regio’s elkaar kunnen versterken.

Zo is duurzaam bouwen een hot issue. Woningnood dreigt. De bouwopgave voor onze provincies en voor de rest van Nederland is gigantisch. En dan willen we het tegelijk ook nog eens duurzaam doen, dat is extra ingewikkeld. Daar moeten we de handen dus voor ineen slaan, resulterend in projecten zoals Modulair en circulair bouwen Zeeuws City, VvE transitiecentrum Brabant en Circulair groene dakrenovatie in Limburg . Daar worden nieuwe concepten uitgewerkt voor stadsontwikkeling, maar ook hele praktische toepassingen waar bouwondernemingen hun voordeel mee doen. Daarmee helpen we de groene bouwopgave versnellen. En kunnen we voor onze inwoners veel fijne en duurzame woningen realiseren.

Ook de energietransitie is een majeure opgave. Iedereen weet intussen dat we van fossiele brandstof af moeten en zoveel mogelijk willen overstappen op schone energie (zon, wind, waterstof). Maar dat is tegelijk complex en kostbaar, waarbij we ook nog eens energie- armoede bij burgers en ondernemers willen voorkomen. Nieuwe bruikbare innovaties zijn dus nodig om de slag te kunnen maken die effectief en betaalbaar is. In onze provincies wordt daar nu volop aan gewerkt. Ook hier een reeks aan inspirerende en spannende initiatieven: de toepassing van waterstof in het elektriciteitsnet in Limburg die ervoor zorgt dat het aandeel duurzaam opgewekte stroom kan blijven groeien, de opzet van een expertisecentrum op het gebied van batterijtechnologie in Noord-Brabant, het gebruik van windenergie bij mosselkwekerij in Zeeland. Kenmerk van al deze projecten is dat we vanaf ‘denken en ontdekken’ verder gaan met ‘ontwikkelen en doen’; praktische en schaalbare toepassingen om de energietransitie een ‘boost’ te geven. En zo zijn er nog talloze voorbeelden voor de andere transities, zoals gezondheid, voeding en landbouw.

Daarnaast hebben we aandacht voor sectoren die zwaar getroffen zijn door de coronacrisis. Een mooi project om daar met elkaar uit te komen is het project Creative Cityboost Zeeland,  waarin creatieve denkers uit de cultuursector samenwerken met ondernemers uit winkelgebieden om die binnensteden een vernieuwende, extra impuls te geven. Een dergelijke onorthodoxe aanpak kan zorgen voor versnelling van ontwikkelingen als digitalisering, vergroening en functieverandering van binnensteden.

Geen woorden maar daden
Wij, als bestuurders van de drie zuidelijke provincies, zijn zeer gemotiveerd om met elkaar onze bijdrage aan deze grote transities te leveren. Dat kunnen we door te investeren, maar vooral door partijen bij elkaar te brengen: wetenschappers, overheid, ondernemers, inwoners. Juist de schaal van de regio leent zich daar perfect voor. Door kennis en ideeën uit te wisselen, zodat die zich sneller kunnen verspreiden. Wij weten wat er op regionale schaal moet gebeuren, kennen onze regionale kracht en de partijen die we nodig hebben om tot daden te komen. We hebben jarenlange ervaring in de inrichting en uitvoering van Europese programma’s op regionale schaal en dat laten we nu zien bij de uitvoering van REACT-EU, waarmee we in record tempo vele miljoenen herstelsteun in de regio laten landen. Dezelfde rol pakken we bij de invulling en uitvoering van het nieuwe Europese Just Transition Fund (JTF). En de corona-miljarden uit Brussel die in het kader van de Recovery & Resilience Facility op een Nederlands kabinetsplan liggen te wachten? Laat ze maar komen. Wij zijn er met de andere regio’s klaar voor om ervoor te zorgen dat het geld ingezet wordt om onze economie en samenleving duurzamer, veerkrachtiger en beter voorbereid te maken op de uitdagingen en kansen van de groene en digitale transities.

Bijdragen aan grote transities
Deze hele aanpak draagt bij aan de economie en welvaart in onze provincies, waar inwoners en het lokale bedrijfsleven inclusief MKB direct van profiteren. Maar het levert nog veel meer op, namelijk een reeks aan innovatieve toepassingen die concreet nuttig zijn bij al die grote transities. En dat is – in alle bescheidenheid, zeggen we dan – van waarde en betekenis voor heel Nederland, voor Europa en de rest van de wereld.