De provincie Noord-Brabant is rijk aan vennen, maar veel van deze vennen zijn sterk geëutrofieerd en verzuurd. Dit komt veelal door de jarenlange hoge stikstofbelasting door met name de landbouw, waardoor de vennen sterk verrijkt zijn met voedingsstoffen. Hierdoor zijn de oevers sterk begroeit, waardoor de invang van stikstof toeneemt, en ontstaan dikke sliblagen als gevolg van ophoping van organisch materiaal. Voornamelijk zwak gebufferde vennen zijn gevoelig voor de gevolgen van stikstofdepositie.
Vanuit de eigendommen van de leden van Bosgroep Zuid Nederland zijn drie locaties geselecteerd waar uitvoering van herstelmaatregelen noodzakelijk wordt geacht om de natuurwaarden van de vennen te kunnen waarborgen. Het betreft Turfven op terrein van ASR, Schapengracht op terrein van gemeente Helmond en de vennen op terrein van Landgoed Gorp en Roovert.
Het Turfven is gelegen ten zuidwesten van Landgoed de Utrecht, tegen de Belgische grens. Dit voormalige ven was ooit onderdeel van het grensoverschrijdende ven ‘Het Groot Goor’. Momenteel bestaat het Turfven uit een laagte met daarin een ontwateringssloot en rabatten en twee kleinere vennetjes. Één van deze vennetjes is het huidige Turfven met de functie waternatuur in het provinciale waterbeleid (gebiedscode br128). De omgeving van dit vennetje is sterk verdroogd door ontwatering en aanleg van bos. Door de uitvoering van herstelmaatregelen kan zich weer een (zeer) zwak gebufferd ven ontwikkelen, omgeven door gagelstruweel, berkenbroekbos en vochtige heide met bijvoorbeeld beenbreek.
De Schapengracht is een zwakgebufferd ven gelegen aan de rand van het natuurgebied Stiphoutse bossen in gemeente Helmond. Het ven wordt bedreigd door eutrofiëring ten gevolgen van uitspoeling van voedingsstoffen vanuit de aangrenzende landbouwpercelen. Het creëren van een bufferzone tussen het ven en de landbouwpercelen vermindert inspoeling. Aanwezigheid van de plantensoorten drijvende waterweegbree en witte waterranonkel benadrukt de hoge ecologische potenties van dit ven en kansrijk herstel.
Ten westen van de Rovertsche Leij, op Landgoed Gorp en Roovert, ligt een complex van zeven vennen die zijn uitgestoven, uitgeveend en uiteindelijk gedeeltelijk vergraven. De vennen staan met elkaar in verbinding via een slotenstelsel en worden omringd door bos, waardoor een goed ontwikkelde oevervegetatie ontbreekt (schaduw) en dikke sliblagen zijn ontwikkeld (bladinval). Herstel van zwak gebufferde vennen is hier zeer kansrijk, kijkend naar de aanwezigheid van kenmerkende vegetatie met wateraardbei, duizendknoop-fonteinkruid en moerashertshooi.
Doelstelling van het project is het verwijderen van door stikstofdepositie verrijkte bagger in drie Brabantse vennen, inclusief het nemen van maatregelen om de betreffende habitats minder gevoelig te maken voor nieuwe stikstofdepositie uit de landbouw en de hiermee gepaard gaande achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. Het weerbaarder maken van venhabitat tegen stikstofdepositie wordt bereikt door aanleg van bufferzones op landbouwpercelen grenzend aan vennen, het verwijderen van bos rondom vennen en door vernatting van gebieden rondom vennen. Bij aanleg van een bufferzone worden vennen direct beschermd tegen meststoffen die via het grondwater uitspoelen. Verwijderen van bos zorgt ervoor dat er minder stikstofverbindingen worden ingevangen en met grondwaterstromen, al dan niet via omzetting in nog schadelijker sulfaat, in de vennen terecht komt. Onder nattere omstandigheden worden schadelijke stikstofverbindingen omgezet in minder schadelijk stikstofgas wat verdwijnt naar de atmosfeer.
Het resultaat van de maatregelen is herstel van 9 vennen verdeeld over 3 projectlocaties door het verwijderen van door stikstofdepositie verrijkte bagger en het verhogen van de weerbaarheid van het ecosysteem tegen atmosferische depositie op ca. 31 ha.
De projectkosten van dit driejarig project zijn begroot op € 318.942,69 incl. BTW voor het Turfven, € 46.979,45 excl. BTW voor de Schapengracht en € 182.905,25 excl. BTW voor Landgoed Gorp en Roovert. Het project start op 01 juli 2018 en eindigt op 30 juni 2021.
Project in de media:
Bosgroepen.nl, 27 februari 2020: Heideherstel op de Coeveringse heide, de Meer en het Molenven en Lisven